door Liesbeth De Corte op 17/10/2020
Last van stijve kaken, een pijnlijke nek en stress? Dan is de kans groot dat je tot het ras van de klemmers en de knarsers behoort. Ofwel: mensen die lijden aan bruxisme. Professor tandheelkunde Antoon De Laat vertelt hoe je het kunt herkennen en wanneer je - jawel - een tandje moet bijsteken. “Het is een misvatting dat tanden op elkaar mogen ‘rusten’. De onderkaak moet los hangen en ontspannen zijn.”
Last van stijve kaken, een pijnlijke nek en stress? Dan is de kans groot dat je tot het ras van de klemmers en de knarsers behoort. Ofwel: mensen die lijden aan bruxisme. Professor tandheelkunde Antoon De Laat vertelt hoe je het kunt herkennen en wanneer je - jawel - een tandje moet bijsteken. “Het is een misvatting dat tanden op elkaar mogen ‘rusten’. De onderkaak moet los hangen en ontspannen zijn.”
Wereldwijd trekken tandartsen aan de alarmbel. De jongste weken krijgen ze meer dan ooit patiënten over de vloer die hun tanden kapot knarsen. Is bruxisme het zoveelste onprettige neveneffect van de pandemie? Het zou professor Antoon De Laat, van de dienst tandheelkunde in het UZ Leuven en gespecialiseerd in pijn en dysfunctie van het kaakstelsel, in ieder geval niet verwonderen. “We kunnen het alleen niet aantonen. Er zijn geen wetenschappelijke cijfers van vroeger om op terug te vallen, waardoor we onmogelijk kunnen vergelijken of spreken van een toename.”
Knarsen versus klemmen
Desondanks is de bruxomaan zeker geen uitzondering. “Veel mensen gaan sinds corona door een stressvolle periode. En het is geweten dat stress een aanzet kan zijn om meer op de tanden te bijten”, vertelt De Laat. “Dat kan zich uiten op twee manieren: knarsen en klemmen. Bij tandenknarsen schuren mensen vooral ’s nachts met de tanden over elkaar, wat slijtage aan het gebit kan veroorzaken. Tandenklemmen daarentegen gebeurt meestal overdag. Dan zetten mensen hun tanden op elkaar en zetten ze veel kracht op hun tanden, maar dat zie je weinig of niet aan het gebit.”
Eens een knarser, altijd een knarser? Gelukkig niet. “Zowel knarsen als klemmen verandert in frequentie in de loop van het leven”, gaat de expert verder. “Onderzoeken hebben aangetoond dat de neiging om te knarsen groter is bij kinderen en jongvolwassenen dan bij oudere mensen. Knarsen vermindert dus als we ouder worden. Klemmen hangt niet samen met onze leeftijd, wel met onze activiteiten. Het gaat vooral gepaard met stress. Denk aan jongvolwassenen die beginnen aan hun carrière, werknemers die godganse dagen achter hun computer zitten en deadlines moeten halen, koppels die door een scheiding gaan, oudere mensen die schrik hebben door de coronacrisis, ...”
Wanneer doen we het?
Mensen gaan dus op de tanden bijten als uitlaatklep, omdat ze stress ervaren. Maar er zijn nog andere situaties waarin we ons - letterlijk - verbijten. “Concentratie kan het eveneens uitlokken. Wanneer we bijvoorbeeld aan het werk zijn, in de file staan of moeten studeren voor een examen. Ook bij zware inspanningen - wanneer we iets zwaar moeten heffen of intensief sporten - gaan sommige mensen klemmen. Er zijn ook mensen die de tanden op elkaar zetten bij repetitief werk zoals typen achter de computer, strijken of groenten snijden.”
Pijnlijke gevolgen
Al dat knarsen en klemmen gaat niet voorbij zonder gevolgen. De Laat:“In het ergste geval kan je je tanden kapot bijten of ze te diep in hun kas duwen, dan ervaar je een soort van jeukende, zeurende pijn. Maar de meest voorkomende kwaal is dat je kaakgewrichten en -spieren moe worden. Die spieren zijn gemaakt om een paar keer per dag hard te werken tijdens een maaltijd. Voor de rest moeten ze met rust gelaten worden.”
“De patiënten die bij mij over de vloer komen, moet ik telkens opnieuw uitleggen dat tanden niet op elkaar mogen ‘rusten’. Tenzij heel kort, wanneer je moet slikken. Voor de rest moet de onderkaak los hangen en ontspannen zijn. Anders laat je je kaakspieren onnodig werken, en daar zijn ze niet voor gemaakt”, waarschuwt De Laat.
Het ongemak van telewerken
In de gerenommeerde krant The New York Times klaagt tandarts Tammy Chen over het aantal gevallen van bruxisme dat ze de afgelopen maand zag. “Meer mensen dan ooit werken van thuis, maar daar hebben ze geen fatsoenlijk bureau. Ze zitten in de zetel, of voorovergebogen op een kruk.” Die scheve lichaamshouding is nergens goed voor, schrijft de tandarts. “Een slechte houding, met foute spanning op je schouders en nek, kan ’s nachts leiden tot tandenknarsen.”
Ook De Laat ziet een link tussen ergonomie en bruxisme. “Wanneer je kracht zet op je tanden, steek je automatisch je hoofd een beetje naar voor. Gebeurt dat te vaak? Dan zit je na een tijdje opgescheept met pijnlijke nekspieren. Ben je ook nog eens een tandenklemmer die moet telewerken en veel achter de computer zit? Dan is de kans groot dat je met de gebakken peren zit.”
“Mijn gouden raad: zorg dat je computer goed gepositioneerd is. Die moet niet schuin maar recht voor je staan. Let daarnaast op dat de afstand met het computerscherm niet te groot is zodat je alles goed kunt lezen en je je nek niet moet uitrekken. Als je die dingen forceert, belast je het neksysteem en gaan je kaakspieren en -gewrichten eveneens protesteren. Staat je computer te laag en moet je naar beneden kijken? Zet er dan een aantal boeken onder. Die aandachtspunten kan je makkelijk in het oog houden.”
Gebitjes, stickers en botox als behandeling
“Er zijn maar weinig mensen die overdag knarsen. Dat creëert namelijk een vervelend geluid, wat jezelf of de mensen rondom jou gegarandeerd op de zenuwen werkt. Tandenknarsen valt dus vooral ’s nachts voor. Om je tanden te beschermen tegen slijtage, kan je dan een soort gebit over je tanden zetten, een opbeetplaat. Dat werkt goed als bescherming – na zes maanden zie je er gegarandeerd de schaatsbanen van het knarsen instaan – maar het is geen oorzakelijke behandeling”, legt De Laat uit.
“Jammer genoeg bestaat er nog geen pilletje dat het tandenknarsen elimineert. Experts twijfelen tegenwoordig zelfs of het slim is om het volledig af te zetten. Het bewegen van de kaak kan ’s nachts namelijk de weefsels in de mond bevochtigen, of ervoor zorgen dat je goed kunt ademen. Dat is zeker van belang voor mensen die snurken of lijden aan apneu. Veel interessanter is het om een middel te vinden dat het overmatig bewegen van de kaak een halt toeroept. Wereldwijd werken verschillende centra aan een sticker die je op de zijkant van je hoofd kleeft en de spieractiviteit meet. Wanneer die een bepaalde waarde overschrijdt, geeft de sticker een kleine elektrische puls die de spier stillegt, zonder je wakker te maken. Dat kan in de toekomst een meer oorzaakgerichte behandeling zijn.”
Wanneer stress een boosdoener is, kan het helpen om te ontspannen. “Yoga, Tai Chi, mediteren, wandelen, sporten ... Wanneer je minder spanning ervaart, heeft dat gunstige effecten op het klemmen en knarsen.”
Betrap je jezelf erop dat je jouw tanden op elkaar houdt? Dan kan je een aantal trucjes toepassen, meent De Laat. “Steek het puntje van je tong tussen de tanden. Of beweeg je kaak van links naar rechts, dan zal ie meer ontspannen zijn. Nog een techniek is de wangen opblazen. Ook dan zijn je tanden van elkaar en voelt je kaak meer relaxt. Of je gaat op zoek naar een andere uitlaatklep : een vuist ballen, je voet op de grond duwen, in je stuurwiel knijpen ...”
Last but not least wordt er recent botox gebruikt om knarsetanden en klemmen te behandelen. Of beter gezegd: de spierpijn die er bij komt kijken. “Let je overdag goed op dat je niet klemt en dat je een goede lichaamshouding hebt? Ga je langs bij de kinesist voor extra oefeningen en massages? Of gebruik je een gebitje? Als het probleem dan nog niet is opgelost, en je zit opgezadeld met harde knopen of strengen in de spieren, dan vragen we aan de kaakchirurg of de neuroloog om een botoxinjectie te doen. Ik heb wel de indruk dat botox tegenwoordig een hype is. Alles wordt gebotoxt. Misschien zelfs een beetje te snel. Het wordt gezien als een snelle oplossing, maar zo werkt het niet. Het verzacht de spierpijn, maar pakt het probleem van knarsen en klemmen niet aan.” Doe je voor de rest niets anders? Dan heb je na drie weken weer hetzelfde aan de (t)hand.”
21-10-2020